Serinin ikinci yazısından herkese merhaba!
Dünya'daki diğer dokumaları, kumaşları tanıdığımız seri Asya kıtası ile devam ediyor. Birleşik Arap Emirliklerine, Çin'in Hainan bölgesine ve Timor Leste'ye kısa ziyaretlerde bulunduğumuz bir yazı bekliyor sizi. Yine tüm dokumalarda farklı desenler gözümüze çarpıyor. Bu farklılık kültürel bir zenginliğini de beraberinde getirerek toplumların kimlikleri ve hikâyeleri hakkında kısa ipuçları veriyor bize. Dokumanın ve hazırlık aşamasının kimler tarafından yapıldığı, kimlere ne şekilde aktarıldığı bile yöreye ait yaşam pratiklerini ve yörenin bakış açısını görmemize yardımcı oluyor.
Birleşmiş Arap Emirlikleri | Geleneksel dokuma Al Sadu
Al Sadu, Birleşmiş Arap Emirlikleri'nin kırsal kesimindeki Bedouinli kadınların yumuşak ev örtüleri ve develer ve atlar için yaptığı dekoratif aksesuarlar yapmak için kullandığı geleneksel bir dokuma formudur. Bedouinli erkekler kuzu, deve ve keçiyi kırparlar ve yün de kadınlar tatarından temizlenir ve hazır hâle getirilir. İplik, eğirme kirmanında düzeltilir, boyanır ve çapraz duran sade bir yer tezgahında dokunur. Geleneksel renkler siyah, beyaz, kahverengi, bej ve kırmızıdır. geometrik şekilli dar sıraların içinde kendilerine özgü bir desenleri vardır. Dokumacılar sıklıkla küçük gruplar halinde bir araya gelip dokuma yaparlar. Ailelerinden bahsederler, arada sırada ilahi söyler ve şiir okurlar. Böyle birliktelikler aktarımın gerçekleştiği geleneksel araçlardır: kızlar izleyerek öğrenirler ve onlara daha çetrefilli işlere geçmeden yünü çözüp düzeltmeleri gibi basit görevler verilir. Bununla birlikte, Arap Emirlikleri'ndeki yağın gelmesiyle ortaya çıkan hızla artan ekonomik gelişme ve sosyal dönüşümler Al Sadu'nun yapımına keskin bir düşüşe sebep oldu. Kırsal alanda yaşayan Bedouin komüniteleri şehir hayatına karıştı ve genç kadınlar evden uzakta yerlerde çalışmaya başladılar. Al Sadu geleneğinin taşıyıcıları sayıları gittikçe azalan ve çoğunluğu yaşlılardan oluşan bir grup artık.
Timor Leste | Geleneksel kumaş Tais
Asya kıtasında yer alan Timor Leste ülkesinde yapılan el dokuması geleneksel bir kumaş: Tais kumaşı. Timorluların hayatında önemli bir yere sahip olan Tais kumaşı dekor olarak ve belirli modelleri olan, kadın ve erkek geleneksel giysiler üretmek için kullanılıyor. Timorlular Tais kumaşını festival ve geleneksel seremonilerde olduğu kadar yeni doğanların için de kullanıyorlar. Tais kumaşında renkler ve modeller birbirinden değişiklik gösterdiği için kumaş kültürel kimlik ve sosyal sınıfı ifade etmek için bir araç olarak da kullanılıyor. Kumaşın diğer bir kullanım alanıysa çeyiz olarak ya da aile bağlarını güçlendirmek üzere bir değer nesnesi olmasıdır. Pamuktan yapılma ve bitkilerle doğal bir şekilde boyanan ipliklerle Tais kumaşı basit bir tezgah üzerinde dokunur. Buna rağmen üretim oldukça karışık ve zaman alan bir süreçtir. Erkekler boyama için bitki toplayarak ve dokuma aletini yapmakla sürece dahil olsalar da Tais'i dokumak kadınlara verilmiş bir rol olarak kalmıştır. Kadınlar aynı zamanda bilgi ve beceriyi gelecek nesillere aktarmaktan da sorumlu kişilerdir. Tais dokuması,
- genç nesillerin modern kıyafetleri tercih etmesi,
- yerel, el yapımı materyallerin yerini endüstriyel alternatiflere bırakması,
- yetersiz gelir,
- sayısı azalan dokumacılar
gibi birçok sebep yüzünden tehdit altındadır.
Fotoğraf Emily Lush'a aittir.
Çin / Hainan | Geleneksel Li kumaş teknikleri: iplik eğirme, boyama, dokuma ve nakış
Çin'in Hainan bölgesinde Li kadınlarının pamuk, kenevir ve diğer lifli materyalleri kıyafete dönüştürmesiyle devam ediyor. İkat boyaması, çift taraflı nakış, tek yüzlü jakar dokumacılığı içeren teknikler sözlü talimat ve uygulama esnasındaki gösterimler aracılığıyla erken yaşlarda anneden çocuğa aktarılır. Li kadınları yalnızca hayal güçlerini ve geleneksel motif bilgilerini kullanarak kumaş deseni çıkarırlar. Yazıya dökülmediği için işlenen bu desenler, ibadet, tabu, inanç, gelenek ve adetlerin yanı sıra Li kültürünün tarihi ve efsanelerini de kayıt altına alıyor. Desenler aynı zamanda Hainan Adası'nın beş başlıca diyalektiğini de öne çıkartıyor.
Kumaşlar, dini ritüeller ve festivaller gibi önemli sosyal ve kültürel etkinliklerin vazgeçilmez bir parçasını da şekillendirirler. Li topluluğunun kadınları düğünlerinde de kendi tasarladıkları bir elbiseyi giyerler. Li kültürünün taşıyıcıları olarak geleneksel Li kumaş teknikleri, Li etnik kökeninin kültürel mirasının öncelikli bir parçasıdır. Yine de son yıllarda kendi birliklerinde dokuma ve nakış becerilerine sahip kadın sayısında -geleneksel Li kumaş tekniğinin yok olma tehlikesi altında olduğu ve acilen korunması gerektiği bir boyutta- azalma yaşanıyor.
Bu yazıların kaynağı UNESCO'nun dünyadaki tüm toplumların yaşayan kültürlerini ve sürdürülebilir gelişmeyi odak noktasına alarak müzik, tekstil, dans, festival, aile, ritüel gibi birçok konu başlığında oluşturduğu Intangible Cultural Heritage adlı listede yer almaktadır. Arap Emirliği-Al Sadu, Hainan-Li ve Timor Leste-Tais dokumaları ile ilgili videoları izlemek için konu başlıklarına eklenmiş linklere tıklayabilirsin.
