Kendisiyle Anadoludakiler Tanıtım Programı ile tanıştığım Edirne Kırmızısı dün gibi aklımda! Nasıl Edirne'de okuyup büyüyüp bunun hakkında hiçbir şey duymamıştım diye düşünüyorum ama zaten bu rengin yapılması ve uygulanması da daha çok son senelerde oluşan bir durum.
Kaldı ki bence yaşadığımız, gittiğimiz yerler hakkında çok az şey biliyoruz, bulunduğumuz yeri keşfetmek için zaman ayırmıyoruz ve doğru sosyal medya kanallarını takip etmiyoruz bazen de. Bir de şöyle bir gerçek var ki kültürel konular biraz daha şehirlerin de sanırım birbirinden etkilenmesiyle ve halk tarafından olumlu karşılanmasıyla birlikte sayıca arttı diyebiliriz. Edirne Kırmızısı renginin de hem Trakya Üniversitesi'nin hem de Edirne Belediyesi'nin konusu olması işte bu yüzden.
İlk Edirne Kırmızısı Sempozyumunu 2020 yılında düzenlenen bu çok paydaşlı işin ikincisini 2023 yılında ve üçüncüsünü de geçtiğimiz haftalarda yani 2024 senesinde görüyoruz.
Düzenli bir şekilde yapıldığını gördüğümüz bu programlar Edirne Kırmızısı'nın zamanında ne kadar çok talep edilen, Avrupa'da elde edilmeye çalışıldığını ve bu yüzden de gizemli bir reçetesi ile üretildiğini de gördüğümüz bir renk olduğunu gösterir nitelikte. Hatta ilk sempozyumda çıkartılan bildiri kitabı okunursa ne âlâ! Değerli araştırmacılar ve öğretmenler tarafından konu edilen müthiş başlıklar var içerisinde.
Öve öve bitiremediğimiz ve sizlerde de merak duygusunu uyandırdığımızı düşündüğümüz Edirne Kırmızısı'na geçelim mi artık?
Edirne Kırmızısı'nın Hikâyesi
Edirne Kırmızısı bitkisi Fransızca dilinde "Rouge d'Andrinople" olarak bilinmekle beraber ülkemizde aynı zamanda "Türk kırmızısı" olarak da bilinmektedir. Edirne Kırmızısı bitkisi orijinal Latince adıyla "Rubia tinctorium L. antrakinon" bitkisidir ve rengin üretilmesinde okuduğuma göre söküotu, mazı, şap, zeytinyağı ve beyaz sabun gibi malzemeler de kullanılıyor.
İlk kez Edirnekâri ustalarının kullandığı renk o kadar çok beğeniliyor ve yurt dışından gelen turistlerin dikkatini çekiyor ki sonraki dönemlerde bu rengin elde edilmesi için casusluk bile yapıldığı söyleniyor. Resmen fantastik maceracı bir film diyebilir miyiz bu rengin tarih boyunca yaşadığı olaylar için? Gerçi Orkun Akman, Ferzan Özpetek yönetmenliğinde çekilen İstanbul Kırmızı için Edirne Kırmızısı olduğunu iddia ediyor ama filmin işlediği ana başlıklardan birisi değil gördüğüm kadarıyla.
Bu bin bir zahmetle elde edilen renk de ne yazık ki Sanayi Devrimi'nin diğer tüm el sanatlarını elimizden aldığı gibi hızla yok oldu ve tarihe geçti ta ki günümüze kadar. Erhan Tabakoğlu'nun Trakya Üniversitesi'nin rektörü olduğu dönemde Edirne Kırmızı Stratejik Planı oluşturulmuş olup 2020 ve 2021 yılları için internet sitesi, logo tasarımı, semineler üzerine bir planlama yapıldığını görüyoruz. Dileyenler gelişmeleri bu websitesi üzerinden takip edebilir.
Unutmadan bu konu özelinde Andrinople: Le Rouge Magnifique adında Fransızca bir kitap derlenmiş olup daha sonrasında Türkçe'ye çevrilmiştir. Yakın olanlar Edirne Balkan Yerleşkesi'ndeki kütüphaneden kitabı inceleyebilirler. Hem yakın hem uzak okuyucularımıza da bu kısa belgeseli izlemelerini tavsiye ederiz:
Kiğılı İşbirliği ile Edirne Kırmızısı Özel Koleksiyonu
Bu haberi görmüş müydünüz ya da bu koleksiyondan bir ürüne sahip misiniz bilmiyorum ama zamanında görmüş olmayı çok dilerdim çünkü çoğu ürünün stoğu bitmiş zannetmiştim ama Edirne Şehir Gönülleri Vakfı'nın e-ticaret platformu olan Edirne Yöresel sitesinde ürünler satışta, dileyenler oradan bakabilir.
Klasik erkek giyimine yön veren Kiğılı markasının böyle bir sorumluluk alıp küçük de olsa bir koleksiyon oluşturmuş olması da sevindirici. Geçtiğimiz aylarda da Mudo ve Mimar Sinan Üniversitesi işbirliği ve Tekstil ve Moda Tasarımı Uygulama ve Araştırma Merkezi danışmanlığı ile şile bezinden stoklarla sınırlı çok güzel bir koleksiyon çıkmıştı.
Hem kök boyaların hem de el dokuması kumaşların modada ve tekstil sektöründe yavaş yavaş var olması, üretiminin, uygulanmasının ve dağıtımının yapılması müthiş haberler! Biz de el dokuması Karadeniz peştamalini deri çantalarla buluşturarak çanta sektöründe anlamlı, yavaş ve etik üretimi tercih ediyoruz.
Son Söz
Son söz bu bitkinin ekilmesinde, hasadında, uygulanmasında, yazılmasında, çizilmesinde, duyulmasında, kullanılmasında, kısacası herhangi bir sürecinde emeği olan herkese... İyi ki varsınız!
Kaynakça ve Daha Fazla Bilgi Edinmek İçin
- Edirne Kırmızısı ve Üretim Yöntemi / Dr. Öğretim Üyesi Gülşah Gedik
- Edirne Kırmızısı'nın Edirne İline Kent Kimliği Kazandırmasındaki Rolü / Orkun Akman ve Emel Gönenç Güler
- Paylaşılamayan Kırmızı / Orkun Akman
- Edirne Kırmızısı'nın Markalaşma Yolculuğu
- "Edirne Kırmızısı" Kiğılı ile Yeniden Hayat Buldu
- Edirne Kırmızısı
- 'Edirne Kırmızısı' Seramiğe de Renk Kattı
- Bir Renk ki Dillere Destan: Edirne Kırmızısı
- Edirne kırmızısının elde edildiği bitkide hasat zamanı
- Bu metinde yer alan görseller linki verilen kaynaklardan alınmıştır.
